هاوڕێیانی خۆشەویستی دامەزراوەی جەمال نەبەز، کوردانی ئازیز

لە ساڵرۆژی ئەو نادادپەروەرییە گەورە کە لە مانگی ئەیلولدا کوردی رۆژهەڵات تووشی بووەداین، ڕۆژێکی نوێی  یادکردنەوە ئەو ڕۆژەیە کە یادی کۆچی دوایی ژینا لە شاری سەقزە

لە ساڵیادی ناڕەزایەتییەکانی ژن-ژیان-ئازادی دا، ڕۆژهەڵات بە تایبەتی لە مەترسیدایە

ساڵێک لەمەوبەر لە ٢٥ی خەرمانان، کچێکی گەنجی کوردی خەڵکی کورستانی رۆژهەڵات، بە ناوی ژینا (یان مەهسا، کە ناوێکە کە لە بەڵگەنامە فەرمییەکانی بە زمانی فارسیدا تۆمار کراوە)، لە کاتی سەردانی بۆ شاری تاران لەلایەن پۆلیسی ئەخلاقی ئیسلامیی وڵاتەوە وێڕای توندوتیژییەکی زۆر لە بەر شیوازی پۆشین و حیجابی دەستبەسەر کرا.  کاتێک ژینا تێگەیشت کە خەریکە دەگیردرێت و دەبرێتە بنکەی پۆلیس بۆ لێپرسینەوە، بە بوێریەوە بەرپەرچی دایەوە، ئەمەش بە بەڵگەوە سەلمێندراوە. پاش ماوەیەکی کەم لە کاتێکدا هێشتا ژینا لە دەستبەسەری پۆلیسدا بوو لە نەخۆشخانە بە هۆی ئەو لێدانە کوشەندەی پۆلیسەوە بە داخەوە کۆچی دوایی کرد. ناوبراو لە کوردستان بە ناوی کوردی ژینا و لە هەندێ شوێنی دیکەی ئێران بە مەهسا ناوی دەرکرد. لە ئاکامدا بۆ ماوەی چەند مانگێک ناڕەزایەتییەکی بەرین لەلایەن گەنجان و قوتابیان و خوێندکارانەوە لە دژی حکومەت سەریهەڵدا. ئەوەی کە لە ٢٥ی خەرمانان لە تاران ڕوویدا، پێشێلکردنی دڕندانەی کەرامەتی ئینسانی مرۆڤێک و پاشان مردنی دواتری، دەبووا ببێتە هۆشداری و پاڵنانی گۆڕانکاری لە هەلومەرجی هەبوودا. بەڵام مەلاکان لە سەر هەمان سیاسەتی پێشووی خۆیان جەختیان کردەوە. لەو شوێنانەی ناڕەزایەتی گەورە ڕوویاندا، هێزە ئەمنییەکان بە توندی سەرکوتیان کرد، لە هەمووی توندتر لە رۆژهەڵاتی کوردستان.
زۆرینەی ئەو حوکمە لەسێدارەدانانەی کە لەلایەن دادگا ئاینییەکانی وڵاتەوە دەرکراون، لە سەرەتای دەستپێکردنی ناڕەزایەتییەکانی ژن ، ژیان ئازادییەوە دژ بە کورد بووە.

 ئایەتوڵڵا خومەینی ڕێبەری شۆڕشی ئیسلامی

زێدەرۆیی نییە ئەگەر بڵێین، وەک وەبیرهێنانەوەیەک کە سەرکردایەتی کۆماری ئیسلامیی ئێران میرات و سیاسەتی خومەینی ڕێبەری شۆڕشی ئیسلامیان وەک خۆی، هەر لەو کاتەوە ( واتە دوای مەرگی ناوبراو لە ١٤ی جۆزەردان ١٣٦٧ی هەتاوی) بەڕێوە دەبات
لە ڕاستیدا ئەوە ئایەتوڵڵا خومەینی بوو کە خۆی لە ڕۆژانی سەرەتای شۆڕشی ئیسلامیدا ڕێکخەر بوو کە کوردانی ڕۆژهەلاتی بۆ بەشداریکردن لە شۆڕشی ئیسلامی دەربڕی، دیارە ئەمەش لە دژایەتی لەگەڵ خواستی کورد بۆ ئۆتۆنۆمی بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان بوو. دوای ماوەیەک لە مەشغوڵ کردنی تاکتیکیان، کوردەکان بە تونترین شێوە سەرکوت کران. ئەوانەی لە دۆسیەی د. عەبدولڕەحمان قاسملوو، ڕێبەری کوردی ئەوکات و سەرکردەی ئەودەمی حدکا ئاگادارن، ئەو وێرای حیزبەکانی دیکە پلانێکی هاوبەشیان وەک چارەسەری کورد لە رێگەی وتووێژ لەگەڵ دەوڵەتی تازەدامەزراوی ئیسلامیی پێشکەش کرد. بەڵام ڕێبەری ئایینی ئێران لەبەرنابەردا فەتوای ئیسلامی جیهادی لە دژی کورد بەرزکردەوە. کاتێک شەڕی عێراق و ئێران لە ٢٢ی ئەیلوولی ١٩٨٠ (بە لەشکرکێشییەک بۆ سەر عێراق لەلایەن سەدام حوسێن) دەستی پێکرد، خومەینی زانی کە دەتوانێ لەم دۆخە بۆ پشت گوێ خستنی داواکارییەکانی خەڵک کەڵک وەربگرێت بۆ ئەوەی کورد چارەنووسی سیاسی خۆی و داواکاری خودموختاری لەبیر بکات. کاتێک شەڕەکە دوای هەشت ساڵ بە ئاگربەستێک کۆتایی هات و خومەینی خۆی واژۆی لەسەر کردبوو، قوربانییەکی بێژوماری کوردیشی لە هەردوو دیوی سنووری لەگەڵ عێراق لێکەوتەوە
ئایەتوڵڵا هێشتا لەسەرهەڵوێستی خۆی سوور بوو کە ئۆتۆنۆمی یان چارەنووسی سیاسی بۆ کورد لە ئێرانی ئیسلامیدا رەوا نیە و چارەسەرێک بۆی بوونی نییە. بەڵام چەشنە هیوایەک لە نێو بەشێک لە سەرکەردایەتی کورد پاش مەرگی خومەینی سەریهەڵدا کاتێک پێشنیارێکیان بۆ دانوستان لەگەڵ د. قاسملو لە ١٣ی تەمموزی ١٩٨٩، پێگەیشت. ناوبراو لە شوقەیەکدا لە وییەن لەگەڵ ئەو کەسانەی کە گوایە دانوستانکار بوون چەندجار کۆبووەوە. بەڵام ئەوان فەرمانی تێرۆری قاسملوویان پێ بوو، وەک لە بەڵگەنامەکانی ئامادەکراوی پۆلیسی ئۆتریش دەریدەخەن.
ئەو سەرکردایەتییە نوێیەی کە دوای مەرگی ڕێبەری شۆڕشی ئسلامی دامەزرا دواتر بە توندی و بە هەمان میتۆد بەردەوام بوو. دوای سێ ساڵ و لە ١٧ی ئەیلولی ١٩٨٢ زۆرتر ریبەرانی کورد لە تاراوگە تێرۆر کران. حدکا ئەو بەشە لە سەرکردایەتی ناسروای کە مابووی واتە شەرەفکەنی و هەڤاڵانی لەسەر بانگهێشتی ئینتەرناسیۆنالی سۆسیالیست لە بەرلین بوون. ئەوان و چەن کەسی دیکە لە ژووری پشتەوەی چێشتخانەیەکەدا لە لایەن تیمی تێرۆری کۆماری ئیسلامی تێرۆر کران. دوای دادگاییکردنێکی درێژخایەن، دادگایەکی بەرلین توانی بە ڕوونی بیسەلمێنێت کە بکوژەکان بە فەرمانی سەرۆکی دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە مامەڵەیان کردووە.
دیارە بڕیاری دادگا بەنرخە. بەڵام لەسەر ئاستی سیاسی هیچ شتێک نەگۆڕاوە.

بە شێوەیەکی نائاسایی سەرۆکی WKI پیرۆزبایی کۆنگرە سەرکەوتووەکەیان لە هەدەپە دەکات

لەبیرمانە هەدەپە کە چەندین جار هەڕەشەی قەدەغەکردنی حیزبی لە تورکیا لێکراوە، لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوودا دەنگی کەمتری بەدەستهێنا و دوو هاوسەرۆکەکەی کە ئێستا سزای زیندانیان بەسەردا سەپێنراوە، لەوێ پێکەوە دەستیان لەکارکێشایەوە.
ئینستیتیوتی کوردی واشنتۆن کە لە ساڵی 1996ەوە بوونی هەیە، ئێستا لایەنگری هەدەپەیە، بە ئاشکرا و لە مانشێتی بڵاوکراوەکەیدا پیرۆزبایی کۆنگرە سەرکەوتووەکەی هەدەپە دەکات. لە ڕاستیدا هەدەپە توانیویەتی لە دۆخی دژواری بەردەوامی ڕژێمی ئەدۆغان چارەسەرێک بۆ خۆی بدۆزێتەوە.
باقی ئەندامانی هەدەپە کە لە ساڵی ٢٠١٥ەوە بەردەوام لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە گەمارۆ دراون و هاوکات هێرشی لایەنی توندڕەوی ڕاستڕەوی نەتەوەی تورکی کراوەتە سەر، لەم دواییانەدا توانی چوارەمین کۆنگرەی نائاسایی حزبی خۆی ببەستێت، کە لە ئاکامدا  بە کۆی دەنگ دوو هاوسەرۆکی بە ئەرکێکی تایبەتەوە هەڵبژارد.

ئەرکێکی تایبەت، و دوو وتاری مێژوویی

ئەو فەرمانە تایبەتە دۆسیەی ئەگەری قەدەغەکردنی هەدەپەی لەبەرچاوگرتووە، بۆ نموونە بەر لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکان کە بڕیارە لە ساڵی ٢٠٢٤ لە تورکیا بەڕێوەبچێت. واتە بە پێی پێویست هەر دوو سەرۆک یان نوێنەرانی دیکەی هەدەپە هەڵدەبژێردرێن، جا چ وەک ئەندامی پارتەکانی دیکە، وەک پارتەی سەوزی چەپ. واتە هیچ دەنگێک بۆ ئەگەری باشترکردنی دۆخی کورد لە تورکیادا لەدەست ناچیت، تەنانەت ئەگەر هەدەپەش قەدەغە بکرێ.

 لە تورکیا پارتە بچووکە چەپەکان کێشەیان نییە گەر ناویان بنێن لایەنگری کورد

ئێستا تەنیا هەدەپە نییە کە لە ڕاپۆرتە میدیاییەکانی ئێستادا بە لایەنگری کورد ناوزەد دەکرێت. ئەمەش هیوا بە بزووتنەوەیەک دەبەخشێت کە خەریکە هێز پەیدا دەکات، بەرەو هاودەنگییەکی ئاشکرا لەگەڵ کورد، کە تا ئێستا زۆرجار بە تەنیا بەجێهێڵراون لەبەردەم خەڵکدا.

وتارە جووڵێنەرەکانی ئەو دوو هاوسەرۆکە نوێیە لە ماڵپەڕی هەدەپەدا بڵاو کراونەتەوە

هەرکەسێک بچێتە سەر ماڵپەڕی هەدەپە و وتارەکان بخوێنێتەوە کە یەکێکیان لە بنەڕەتدا بە زمانی تورکی بووە و ئەوی دیکەیان بە کوردی، لەوانەیە وەک ئێمە بۆی دەرکەوێت کە شایەنی گرینگی پێدانن

سەبارەت بە پڕۆژەکانی خۆمان

تا ئەو شوێنەی کە بڕیارە ئەمساڵ ناساندنی براوەی خەڵاتی جەمال نەبەزی ساڵی ٢٠٢٣مان بێت، بەردەوامین لە هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی گونجاو. لە ئێستادا تەنیا دەتوانین ئەوە دووپات بکەینەوە کە شانازی بە خۆڕاگریی ئەوانەوە دەکەین و دەمانەوێت کارە نایابەکانیان لە خزمەت پەروەردەی زمانی کوردیدا لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە شێوەیەکی بەرفراوان بناسێنین.

لەگەڵ ڕیز و سڵاو
دەزگەی جەماڵ نەبەز

https://jemalnebez.org/jemalnebez_literatur.html